گاز R141b
در سیستمهای برودتی مادهای بنام مبرد وجود دارد که به منظور تهویه هوا و انتقال گرما مورد استفاده قرار میگیرد. این مواد در اغلب اوقات به صورت مایع یا گاز هستند. موضوع اصلی ما در این مقاله گازهای مبرد، گاز R141b هستند. این گازها را گازهای سردکننده نیز میگویند. البته گازهای مبرد همگی مثل هم نیستند. این گازها انواع مختلفی دارند که هرکدام برای هدف خاصی استفاده میشوند. مانند گازهای مورد استفاده در کولرهای گازی، گازهای مورد استفاده در کولر ماشین و البته موارد مشابه دیگر. این تنوع بالای محصولاتی که از این گازهای مبرد استفاده میکنند، تولیدکنندگان را دچار سردرگمی در تولید محصولاتشان کرده است.
انتخاب گازی که بتواند احتیاجات و نیازهای مصرف کنندگان را بخوبی برآورده کند آسان نیست. گازی که بتواند در زمینه بازدهی محصولات، ایمنی و تامین سلامت محیط زیست، توازن را در استفاده برقرار کند. در این مقاله قصد داریم در ابتدا گازهای سردکننده و عملکرد آن را تشریح کنیم. بعد از آن بطور تخصصی در مورد گاز R141b اطلاعاتی را در اختیار شما قرار خواهیم داد. ناگفته نماند که بحث آسیبهای محیط زیستی توسط گازهای مبرد به موضوعی جنجالی در سالهای اخیر بدل گشته.
گازهای مبرد
بگذارید شما را با توضیح و توصیف علمی این گاز آشنا کنیم. مادهای که گرمای محیط را به راحتی به خود جذب میکند. در عین حال با تبخیر شدنش، محیط را نیز خنک خواهد کرد. البته این گاز نامهای دیگری نیز دارد. به این گاز، گاز سرد کننده یا گاز خنک کننده بشکهای نیز گفته میشود. اما نام معروف آن همان گاز مبرد است. نحوه عملکرد اصلی آن اینگونه است که مدام بین دو حالت گاز و مایع در حال تبدیل شدن است. تکرار شدن متناوب این سیکل و عبور کردنش بطور مداوم از لولهها باعث خنک شدن محیط میشود.
قرن نوزدهم اولین خنک کنندهای که در اولین کولر گازی مورد استفاده قرار گرفت، اِتِر بود. در واقع اولین مادهای که به عنوان مبرد استفاده شده، اِتِر بود. به مرور زمان از مواد دیگری مانند کربن دیاکسید و آمونیاک برای خنکسازی استفاده شد. به مرور و با گذشت زمان بود که توجه پژوهشگران به مسائل محیط زیستی جلب شد. در همین راستا دانشمندان به فکر افتادند تا از مواد جایگزینی برای این گازها استفاده کنند. البته هنوز هم از مبردهایی مانند آمونیاک و CO2 نیز استفاده میشود.
ویژگیهای مبرد خوب
سمی بودن: سمی بودن یا سمی نبودن یک گاز مبرد، موضوعی نسبی است. به هرحال چه خوشمان بیاید چه نه، هر گاز مبردی تا حدودی سمی است. این گازها را از نظر سمی بودن به 6 گروه عمده تقسیم بندی میکنند. گروه 1 که سمیترین است. هرچه به عدد 6 نزدیک میشویم از این میزان سمیت کاسته میشود. گازهای گروه 6 تقریبا غیر سمی هستند. بدین معنا که در این گروه نیز درصد پایینی سم وجود دارد.
از ویژگیهای دیگر یک گاز خوب این است که غیرقابل اشتعال باشد. ضمن اینکه یک گاز مبرد خوب تحت هیچ شرایطی نباید با رطوبت و یا هر ماده دیگری که در تماس است، واکنش نامطلوب نشان دهد. این ماده باید حرارت نهان مناسبی داشته باشد. معنی این جمله این است که در زمان مناسب به اندازه معین و مشخصی از آن ماده تبخیر شود. یک مبرد خوب نباید در هر دو حالت گاز و مایع، فشار زیادی را تحمل کند. این گاز نباید رسانای برق باشد ضمن اینکه تاثیر منفی بر محیط زیست نگذارد.
تاثیر مبردها بر محیط زیست
بصورت خلاصه بگوییم، در 150 سال اخیر گازهای مبرد مختلف و فراوانی مورد استفاده قرار گرفتند. بشر هر چه به سمت جلو پیشروی کرد، تمایلش برای استفاده از گازهای بیخطر افزایش یافت. گازهایی که هیچ آسیبی به محیط زیست نخواهند رساند. بسیاری از گازهایی که در گذشته بطور گسترده مورد استفاده قرار میگرفتند، منسوخ شدند. علت آن نیز این بود که آسیب بسیار زیادی به محیط زیست میزدند. در دنیای امروز اما به دلیل همین نگرانیها، استفاده از این گازها کاهش یافته و گازهای جایگزینی را در نظر گرفتهاند.
علم امروز، برای اندازهگیری کردن میزان اثرگذاری گازها بار محیط زیست، از دو عدد و دو شاخصه برای آن بهره برده. این دو فاکتور معیار درصد آسیبرسانی و تاثیرگذاری هستند. عدد OPD که میزان تاثیرگذاری گاز بر لایه اُزن را مشخص میکند. همچنین عدد GWP نشان میدهد گرمایش جهانی تا چه اندازه تحت تاثیر این گاز قرار خواهد گرفت. عدد OPD که بین صفر و یک است. هرچه میزان عدد بزرگتر باشد، درصد خطرناک بودن گاز را نشان میدهد. عدد GWP بین صفر و چند هزار متغیر است. هرچه بیشتر باشد تاثیر منفی گاز مبرد بر گرمایش جهانی را نشان میدهد.
گازهای مبردی که در این زمان مورد استفاده قرار میگیرند خطرات و ضرر کمتری نسبت به گازهای گذشته دارند. اما باید این نکته را نیز یادآوری کنیم که در هر حال گازهای مبرد خطرناک هستند.
توضیحات تکمیلی گاز R141b
CFC ها و HCFC ها در صنایع خنک کننده و بعنوان گازهای مبرد یا خنکساز مورد استفاده هستند. یکی از کاربریهای این گاز در صنایع فوم پلییورتان است. در این صنعت از این گاز به عنوان ترکیباتی که از عوامل پفزا هستند استفاده میشود. عوامل پفزا به عنوان تولید کنندگان اصلی فوم پلییورتان مورد استفاده قرار میگیرند. معروفترین گاز CFC که در صنایع پلییورتان استفاده میشود R11 است. پرکاربردترین گازهای مبرد نیز گاز R141b است که در دسته گازهای HCFC قرار میگیرد.
گاز R141b بعنوان گازی مبرد مورد استفاده است. اسم آن HCFC-141B میباشد. از اعضای خانواده هیدروکربنها محسوب میشود. فرمول شیمیای این گاز مبرد C2H3CL2F میباشد. این گاز کاملا بیرنگ بوده و قابلیت اشتعال بالایی دارد. البته باید خاطر نشان کنیم که استفاده از این گاز در بسیاری از کشورها ممنوع اعلام شده. علت آن نیز ضرر و زیانی است که برای محیط زیست به همراه دارد.
کاربرد گاز R141b
یکی از کاربردهای این گاز این است که بعنوان پاک کننده فلزی مورد استفاده قرار میگیرد. در صنایع پتروشیمی نقش گاز کمپرسور را دارد. در تولید و ساخت فوم، یک عامل فوم ساز است. سیکل تبرید را براحتی شستوشو میدهد. در سیستم تهویه هوا نقش گاز مبرد را دارد. از گاز R141bدر تولید عایق پلییورتان نیز از آن بصورت گسترده استفاده میشود. اما کاربرد عجیب آن کاملا از تمامی این عملکردها مجزا است. از این گاز بطور گستره برای خنکسازی آب دریاها استفاده میشود. روشهای خنکسازی آب دریا از سه طریق صورت میگیرد. گرمایی، فیزیکی و شیمیایی.
در این فرآیند جداسازی نمک از آب دریا که بوسیله انجماد گازی R141bصورت میگیرد، در مقطع انجماد گاز و آب با یکدیگر ترکیب میشوند. در همین فرآیند گاز R141b سبب میشود که کریستالهای یخ از آب شور جدا شوند. بعد از آن کریستالهای یخ ذوب میشوند. در واقع این گاز سبب میشود که آب، دو فاز شود. سپس یخهایی که آب خالص دارند را از آب با غلظت شوری زیاد جدا میکند.
نکته طلایی گاز R141b
گاز R141b از طریق چشم، پوست، بلعیدن، استنشاق و یا نوشیدن به راحتی وارد بدن خواهد شد. پس بهتر است اگر با پوست شما تماس پیدا کرد، هرچه سریعتر پوست خود را بشویید. لباسهای آلوده و آغشته به گاز یا مایع را عوض کرده و استفاده نکنید. چشمها را با آب و به مدت 15 دقیقه بشدت شستوشو دهید. اگر از طریق استنشاق وارد بدن شما شد، سریعا خود را به هوای آزاد برسانید. اگر روش انتقال به بدن شخص از طریق بلعیدن بود، فرد را مجبور به استفراغ کنید و هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.
کلام آخر
گازهای مضر با اینکه خطرناک بودنشان ثابت شده هنوز هم تولید و مورد استفاده قرار میگیرند. علت این امر این است که مسائل اقتصادی و سودآوری شرکتها ظاهرا از اهمیت بیشتری نسبت به مسائل زیست محیطی برخوردار هستند.
و در اخر میتوانید در مورد گاز R407 ، گاز R410 ، گاز R22 و…در همین سایت مطالعه نمایید.
دیدگاه کاربــــران
هنوز بررسیای ثبت نشده است.